पारिवारिक सम्बन्ध सुधार्न रामबाण बन्यो वित्तीय साक्षरता कक्षा

नवलपुर– ‘चीनका राजा, भोटको नून, ज्यानै दिए नि नदेख्ने गुन’ भनेर्झैं नवलपरासी सुस्ता पूर्वकी कल्पना कार्कीका श्रीमान कामका लागि यूएइ जानुभएको १५ वर्ष पूरा भएको छ । तर श्रीमान विदेश गएदेखि नै कल्पनाको मनमा खुसी भन्दा धेरै गुनासा थुप्रिए । जसरी भोट जाँदा मदनले मुनालाई बिर्सिएका थिए, त्यसैगरी कल्पनाको श्रीमानले पनि कल्पनालाई बिर्सन भयो, भन्नुहुन्छ कल्पना । त्यसरी विदेश गएर घरपरिवार भुलेका कल्पनाका श्रीमानले वित्तीय साक्षरता तथा मनोसामाजिक परामर्श कक्षाका कारण घर सम्झेका छन् । जसरी मदनले लेखेको चिठी मुनाको हातमा पर्छ त्यसरी नै ।
नवलपुर जिल्लाको मध्यबिन्दु ३, ब्रम्हस्थान बस्ने कल्पनाको श्रीमानले एकाएक श्रीमतीको माया बिर्सिएपछि कल्पनालाई न दिनमा भोक लाग्थ्यो, न त रातमा निन्द्रा नै । आम्दानीको दीगो श्रोत समेत नभएकी कल्पनालाई घर चलाउन समेत गाह्रो भएको थियो । विदेशबाट श्रीमानले एकाएक पैसा पठाउन छाडेपछि कल्पनाका रहरहरु चितामा सल्किएको आगोले निमेशभरमै खरानी भएको लास झैं बन्न पुगे ।

कल्पनाले विदेशबाट आएको पैसा आफूखुसी खर्च गर्थिन् । तर आफूले गरेको खर्चको हिसाब राख्नुपर्छ भन्ने कुरा उनको मनले अहराएन । श्रीमानसँग विदेशबाट पठाएको पैसाको हिसाब थियो तर कल्पनासँग केमा खर्च भयो त्यसको लेखा नै थिएन । जसको कारण श्रीमानले अनेकथरी शंका गर्थे । कुरैकुरामा अरुसँग सम्बन्ध बनाएर मैले कमाएको सबै पैसा खुवाइस् भन्ने आरोपसमेत लगाउन पछि परेनन् कल्पनाका श्रीमान । आफ्नो दुःख बुझिदिने श्रीमानले समेत राम्रो नगरेपछि घरपरिवार समेतबाट हेलाको पात्र बनिन् उनी । विदेशबाट घरमा पैसा आउने बाटो नै बन्द भएपछि खेतीपाती र दैनिक ज्याला मजदुरी गरेर ज्यान पाल्नुपर्ने अवस्था आयो कल्पनालाई ।
तर कल्पनाले परिवारको लागि रोजेको बाटो गलत थिएन । गाउँबाट विदेश गएर मनग्य पैसा कमाएर फर्किएकाहरुले घडेरी जोडे । श्रीमानले विदेशबाट पैसा पठाएकै बेला उनलाई पनि अरुले झैं घडेरी जोड्न मन लाग्यो । श्रीमानले नियमित पैसा पठाइहाल्नु हुन्छ भन्ने विश्वासले उनले २४ प्रतिशत व्याजमा ६ लाख ५० हजार ऋण लिइन् र घडेरी किनिन् । तर श्रीमानको कमाइ कल्पनाले सोचेजस्तो भएन । विदेशमा श्रीमानले काम गर्ने कम्पनी राम्रो चलेन । श्रीमानको कमाइ घट्यो । एकातिर विदेश जाँदा लागेको ऋणको बोझ उनका श्रीमानको थाप्लोमा थियो; अर्कातिर घडेरी जोड्दा लिएको ऋण थपियो । ऋणले थाप्लो किचिएपछि कल्पना दम्पत्तीको सम्बन्ध पनि बिग्रियो ।
ऋणैऋणले कल्पनाको व्यवहार बिग्रियो । बिदेशबाट श्रीमानले फोन गरेर जति पैसा पठाए पनि ऋण नसकिने भनि तनाब दिन्थे । शायद मैले गरेको घरखर्च अनि जग्गामा गरेको लगानीमाथि शंका लागेरै होला श्रीमान सम्पर्क विहीन हुनुभयो भन्छिन् कल्पना ।

कल्पनालाई एकदिन ऋण मुक्त हुन्छु भन्ने थाहा त थियो तर तत्कालका लागि साहारा दिने कोहि थिएनन् । छोराहरुको स्कुल फि वापत स्कुलमा तिर्ने पैसा पनि सासुको नाममा पठाउन थाल्नु भयो कल्पनाले भनिन् । कल्पनाको पैसा आउने बाटो कुनै थिएन । आफू अनि छोराछोरी बिरामी पर्दा समेत माइतीसँग हात पसार्नुपर्ने अवस्था बन्न थाल्यो । खाँचो टार्नकै लागि कल्पना कहिले दाजुभाइ त कहिले दिदीबहिनीसँग सहयोगको हात पसार्थिन् । यसैगरी चलेको थियो कल्पनाको दैनिकी ।
कल्पनाको गाउँमा मध्यबिन्दु नगरपालिकाले हिमालयन सामुदायिक विकास मञ्च (हिकोडेफ) कोे नेतृत्वमा सुरक्षित आप्रवासन (सामी) कार्यक्रम सञ्चालन गरेको थियो । हिकोडेफले डिप्रोक्स नेपालको प्राविधिक सहयोगमा उनको गाउँमा पनि वित्तीय साक्षरता तथा मनोपरामर्श कक्षा चलाउने भयो । कक्षामा छलफल हुने विषयको बारेमा बुझेपछि कक्षाले कल्पनाको ध्यान तान्यो । कक्षाको बारेमा जानेपछि एकातिर बिग्रिएको सम्बन्ध अनि भत्कन लागेको घरायसी व्यवहारलाई कक्षाले मलमपट्टि लगाउन सक्छु कि भन्ने आश पलायो कल्पनाको मनमा । कक्षामा सहभागी भएपछि कल्पनाले परिवारसँगको व्यवहारमा सुधार गर्नुपर्ने कुरा थाहा पाइन् । आफूले परिवारसँग गरेको व्यवहार र गर्नुपर्ने व्यवहारलाई दाँजेर हेरिन् । सँधै परिवारमा बेमेल हुने कल्पनाको फेरिएको बानीले परिवारसँगको सम्बन्ध सुधार हुँदै गयो । बल्ल कल्पनाले श्रीमानसँग कसरी विश्वास टुटेछ भन्ने कुराको चुरो पत्ता लगाइन् ।
कक्षामा बसेपछि कल्पनाले विदेशमा गर्नुपर्ने दुःख अनि परदेशीले देख्ने सपनाका बारेमा बुझ्न पाइन् । श्रीमानले पठाएको पैसा अनि त्यसको हिसाब किताब नहुँदा श्रीमानको व्यवहार फेरिएको हो कि भन्ने लाग्यो कल्पनालाई । कल्पनाले कक्षामा विदेशबाट आएको मात्र नभइ परिवारमा हुने आम्दानी र खर्चको हिसाब राख्नु पर्ने कुरा थाहा पाइन् । थाहा पाएको कुरालाई व्यवहारमा पनि उतारिन् । दैनिक रुपमा हुने आम्दानी र खर्चको हिसाब दुरुस्त टिपेर थाख्नु थालिन् । आफूले टिपेको हिसाब छोराहरु मार्फत दैनिक रुपमा विदेशमा रहेका श्रीमानलाई पठाउन थालिन् ।

आगोको रापले फलाम त गल्छ, मान्छेको मन न हो, विश्वास नै जितेपछि नपग्लने भन्ने कुरै भएन । श्रीमानले छोराहरुलाई आमासँग बोल्न मन छ भनी मेसेन्जरमा खबर गर्नुभए छ । अब भने कल्पना खुसी हुँदै भन्नुहुन्छ ।
श्रीमानले मसँग बोल्ने मन गरेपछि म आफैं श्रीमानसँग निहुरिँए । त्यसअघि नै भिन्न भएर घरमा एक्लै बस्ने सासुलाई समेत उनले सँगै राखेकी थिइन् । कक्षामा उनले सम्बन्ध राम्रो बनाउनको निम्ती राम्रो सोच राख्नुपर्छ भन्ने बिषय पनि आफूले कक्षामा बुझेको बताइन् कल्पनाले । कक्षामा जानेकै कुरा गरेकी हुँ, उनले थपिन् । यसरी एकाएक हाम्रो जीवनको खराब ऋतुको अन्त्य भयो अनि ९ वर्षदेखि बिग्रिएको श्रीमानसँगको सम्बन्धमा सुधार आयो । विगतको जस्तै सम्बन्धमा दरार नआओस् भनी अहिले सासु र श्रीमानसँग हरेक कुरामा सल्लाह लिने गरेको बताउछिन् ।
छोराले मेसेन्जरबाट मैले राखेको आम्दानी खर्चको हिसाब पठाउथ्यो । मैले राखेको खर्चको दैनि हिसाब श्रीमानले हेर्नुहुँदो रहेछ । त्यही खर्च देखेपछि यत्तिञ्जेलसम्म कसरी घर धान्यौ भन्नु भयो । श्रीमानको यो प्रश्नले मेरो बोली नै रोक्एिको थियो कल्पना भन्छिन् । अहिले श्रीमान र श्रीमतीबिच आम्दानी र खर्चको मात्र होइन १५ बर्ष अघि विदेश जाँदा हाम्रो जस्तो सम्बन्ध थियो त्यस्तै छ उनले भनिन् ।
यतिबेलासम्म कल्पनाले आफूले किनेको घडेरीको ऋण तिर्न सकेकी थिइनन् । श्रीमानसँगको सम्बन्ध सुधार भएपछि आफ्नो नाममा रहेको ऋण तिर्न माइतीले सहयोग गर्नुभयो । उता श्रीमानले पैसा पठाउन छाडेपछि आफ्नै नाममा राख्नु भएको रहेछ । केहि समयपछि श्रीमानले माइतीबाट लिएको सापटी पनि फिर्ता दिनुभयो कल्पनाले भनिन् । कल्पनाले उतिबेला ६ लाख ५० हजारमा किनेको जग्गाको मुल्य अहिलेको बजार भाउ अनुसार ११ लाख रुपैयाँमा बिक्री हुन्छ ।
कल्पनालाई आफ्नो नाममा ऋण रहुञ्जेल कहिल्यै चैन भएन । उनले कक्षामा जाँदा ऋण तिर्नका लागि पैसा कमाउने पेशा समात्ने सपना देखेकी थिइन् । यसैबिचमा नगरपालिकाद्वारा मेड्पा कार्यक्रमले कक्षाका सहभागीहरुलाई बाँसका सामग्री बनाउने तालिम दियो । उनले पनि बाँसबाट डस्टविन, फोटो फ्रेम, पूmलदानी, चुरा स्ट्याण्ड जस्ता सामग्री बनाउन सिकिइन् । उनी घर बसी–बसी बाँसका सामानहरु बनाउछिन् । सामान चाहिनेहरु घरमै आएर मैले बनाएका सामानहरु किनेर लान्छन् । सुरुमा १ हजार ५ सयको लगानीबाट सुरु गरेको व्यवसायले अहिले फुर्सदको समयमा काम गर्दा पनि महिनाको ५ हजार भन्दा बढि आम्दानी दिइरहेको छ । घरबाट सामान बिक्री हुन छाडे पनि नगरपालिकाले नै हामीले उत्पादन गरेको सामाग्रीको बजारीकरण गरिदिने प्रतिवद्धता जनाएको छ भन्छिन् कल्पना । यसरी परिवार अनि श्रीमानसँग बिग्रिएको सम्बन्ध सुधारका लागि वित्तीय साक्षरता कक्षा रामबाण बनेको बताउछिन् कल्पना ।

मध्यबिन्दु नगरपालिकामा कार्यरत हिमालयन सामुदायिक विकास मञ्चकी वित्तीय साक्षरता सहजकर्ता पूर्णकला बि.सी. को सहयोगमा सागर बिक्रम बस्नेत