नयाँ घर बन्यो तर भत्किन लागेकै घर प्यारो

२९ असार, रामेछाप– २०७२ सालको भूकम्पपछिको पुनर्निर्माण कार्यक्रम अन्तर्गत रामेछाप जिल्लामा ८६ प्रतिशत निजी आवास निर्माण सम्पन्न भएको पुनर्निर्माण प्राधिकरणको तथ्यांक छ ।
पुनर्निर्माण प्राधिकरण जिल्ला आयोजना कार्यान्वयन इकाई अनुदान व्यवस्थापन तथा स्थानीय पूर्वाधार कार्यालय रामेछापको अनुसार जिल्लामा निजी आवास पुनर्निर्माणमा ११ अर्ब ४ करोड ३६ लाख रुपैयाँ खर्च भइसकेको छ । ८६ प्रतिशत भूकम्प प्रभावितहरुले दुई कोठे घर निर्माण गरेपनि अधिकांश भूकम्प प्रभावितको बास भने भूकम्पले क्षति पु¥याएकै घरमा छ ।
यस्तै मन्थली नगरपालिका–७ ठेडीखोलाका शिव माझीले पुनर्निर्माण कार्यक्रम अन्तर्गत घर बनाए तर उनी अहिले भूकम्पले थिलथिलो पारेकै घरमा बस्दै आएका छन् । भूकम्पले हल्लिएर धुजाधुजा भएको घर कतिबेला ढल्ने हो भन्न सकिने अवस्था छैन । घरको बाहिरबाट हेर्दा काक्रो चिरेजस्तो चिराचिरा देखिन्छ तर शिव माझी भन्छन् मलाई यही घर प्यारो छ ।

पुरानै घरमा बस्नु उनको रहर हैन, बाध्यता छ । शिव माझीको परिवारमा ८ जना छन् । ८ जनाको परिवार दुई कोठे घरले धान्ने कुरै भएन । घरमा ८ जना छौं, दुई कोठाको घर छ, एउटा कोठामा भाञ्छा छ, एउटा कोठामा ८ जना अटाइदैन अनि पुरानै घरमा नबसेर म के गरुँ शिवले भने ।
निर्माण गरिएको नयाँ घरमा छोरा बुहारी बस्छन् । अन्नपात राखनधरण र शिवको बास पुरानौ घरमा छ । पुरानो घरमा बस्नुको जोखिम त छदैछ, त्यतिमात्र हैन यदि पुरानो घर ढल्यो भने नयाँ बनाइएको दुई कोठे घर समेत जोखिममा छ ।
पुनारो घर किन नभत्काउनु भएको भन्ने जिज्ञासामा शिवको उत्तर छ– सरकारले दुई कोठाको भन्दा ठूलो घर बनाउन दिएन, दुई कोठामा परिवारको गुजारा चल्दैन, पुरानो घर भत्काएपछि म कहाँ बस्नु त्यसैले पुरानो घर नभत्काएको ।
पुरानो घर भत्काएर तत्काल अर्को घर बनाउनको लागि पैसा छैन । पुरानो घर भत्काएपछि अर्को घर नबनाई उपाए छैन, आपूmसँग घर बनाउने पैसा पनि छैन घर भत्काएपछि बास नै उठ्छ बरु मरे पनि यही मर्छु शिवको कथन छ ।

दुई कोठे एक तले घर परिवारको लागि पर्याप्त नभएपछि ठेडीखोलाका श्याम श्रेष्ठले पुनर्निर्माण कार्यक्रम अन्तर्गत तेश्रो किस्ता लिएपछि घरको तला थपेर फाराकिलो बनाएका छन् । पुनर्निर्माण प्राधिकरणको मापदण्ड अनुसार दुई कोठे घर निर्माण गरेर अनुदान रकम लिइसकेपछि श्यामले नयाँ घरको छानो भत्काएर माथि तला थपेका हुन् ।
श्यामले तला थपेको घर प्राविधिक दृष्टिकोणले बलियो नभएको इञ्जिनीयरहरुको भनाई छ । एक परिवारको लागि दुई कोठे घर अपर्याप्त भएकै कारण अधिकांश मानिसहरुले नयाँ घरमा घाँस, दाउरा राख्ने र गाई बस्तु बाध्न प्रयोग गर्दै आएका छन् । नयाँ निर्माण गरिएको घर आफ्नो भन्ने समेत घरधनीलाई अपनत्व छैन । भूकम्पपछि निर्माण गरिएको घरलाई घरधनीले आफ्नो नभनेर भूकम्पको घर भन्ने गरेका छन् ।

दुई कोठे घरले परिवारको गुजारा नचल्ने भएकै कारण कतिपय भूकम्प प्रभावितहरुले अनुदान पाउनको लागि मात्रै घर निर्माण गरेका छन् ।
ठेडीखोलाका डम्बरबहादुर भुजेल, सोमबहादुर भुजेल र उर्मिला भुजेलले एक कोठे घर निर्माण गरेका छन् । सोमबहादुरको परिवारमा ५ जना छन् । त्यस्तै डम्बरबहादुर र उर्मिलाको चार÷चार जनाको परिवार छ । उनीहरु अनुदान प्राप्तिको लागि मात्र पुनर्निर्माणमा सामेल भएको पाइन्छ । ट्रान्परेन्सी इन्टरनेशनल नेपाल रामेछापले मन्थली नगरपालिका–७ ठेडीखोला बस्तीमा गरेको अनुगमनको क्रममा यस्तो पाइएको हो । सरकारले पुनारो घर भत्काउन स्थानीय सरकार मार्फत निर्देशन जारी गरेपनि दुई कोठे घरले परिवारको गुजारा नचल्ने भएकै कारण ९० प्रतिशत भन्दा बढी भूकम्प प्रभावितहरुले पुरानो घर भत्काउन सकेका छैनन् ।
सरकारले निर्धारण गरेको पुनर्निर्माणको अवैज्ञानिक नीतिको कारण भूकम्पपछि निर्माण भएका अघिकांश घरहरु प्रयोगमा आउन सकेका छैनन् । यदि सरकारले निर्धारण गरेको प्राविधिक मापदण्ड कार्यान्वयन गराएर भूकम्प प्रभावितको परिवार संख्याको आधारमा आवश्यकता अनुसारको घर निर्माण गर्न दिइएको भए अहिले सबै नागरिक भूकम्प प्रतिरोधी घरमा बसेका हुने थिए । र, पुराना घरहरु घरधनी आफैले भत्काइसकेका हुने थिए । पुनर्निर्माणमा सरकारले वैज्ञानिक नीति ल्याउन नसकेकै कारण समस्या उत्पन्न भएको पाइन्छ ।